Sarritan emakumeak izan dira ETAren laguntzaile ezkutuak eta lekukotasun gutxi dira gaiaz, ohiko klitxe arruntetik at. Baina nola kontatu gure herrian, hamarkadatan, ilunpetan xuxurlatutako istoriak? Salaberrik Laurendia protagonistaren esku utzi du misio delikatu horren ardura. Liburuan ez dira agertzen epopeia handirik, emazte hoien engainamenduaren arrazoiak eta militantzia nola bizi izan duten egunerokotasunean baizik.

Arraza kapitalismoari buruzko azterketa, neoliberalismoak eraikitako mugak, kolonien esplotazioa, klase borrokaren erreprodukzioa, Hirugarren Mundua, zapalkuntza eta marjinazio harremanak, kolonizatuak eta kolonizatzaileak dira Kundnanik liburu honetan jorratzen dituen gaietako batzuk.

Lanaren sexu banaketaren jarraitutasunak –presentzia hirukoitzaren bidez islatzen da hori– ezaugarri horietara hurbiltzeko beharra mahaigaineratzen du; izan ere, hori gauzatzeko zailtasuna genero desparekotasunak ezaugarri dituen testuinguru baten ondorioa da. Presentzia hirukoitzak ez du potentzialtasuna galtzen kuantitatiboki islatzeko zaila den errealitate bat delako; gainera, hurbilpen kualitatiboak horren ezaugarrietan sakontzea eta ezaugarriok argitzea lortu du, eta horren egokitasuna eta interesa berretsi ditu.

Biografia honek aitortza kutsua du, eta, zehazki Jose Luis Elkororen bizitza kontatzen duen arren, Mari Karmen Aiastui eta beste ahots jaso ditu Mikel Zubimendi kazetariak. Elkoro, abertzalea, enpresaria, balioen eta memoria kondentsatuaren altxor kutxa bat da eta belaunaldi baten sinboloa.

Ibrahima Balderen bizitzaren kronika da antzezlan hau, hark ahoz kontatua, Amets Arzallusek idatziz jasoa, Timberlake Wertenbaker antzerki-idazleak ingelesera itzuli eta Artedramak antzerkira egokitua. Sambou Diaby da protagonista, bera da Ibrahima Balde gorpuzten duen aktorea eta Mikel Kayek eta Eihara Irazustak pertsonaia bat baino gehiago jokatzen dituzte, Ander Lipusekin batera.

Alauda Ruiz de Azuak egituraz eta politikaz, intimitatetik hitz egiten du telesail honetan; muturrera eramaten ditu baimen sexualari buruzko galderak, ikuslea familia horretako beste kide bat balitz bezala interpelatuz. Erantzun zaileko galderak eta bidaia emozional bizia planteatzen dira, bidaia judiziala senidearen eskutik doalako. Drama familiarretik intriga judizialera pasatuz transitatzen diren lau kapitulu demoledoreetan, nabarmentzekoa da Nagore Aranbururen interpretazioa.

Ismael Alvarez politikariaren sexu jazarpena jasan zuen Nevenka Fernandezek, eta Espainian politikari bat horregatik salatu zuen lehen emakumea izan zen. Iciar Bollainek, Nevenkaren istorioa eraman du zinemara eta jazarpenean jarri du arreta baita inpunitatearen aurkako «ekintza politikoan» ere. Mireia Oriolek, Nevenkaren paperean, sexu-jazarpenak dakarren larritasuna, nahasmena, erruduntasuna eta higadura emozionala ondo transmititzea lortzen du.

Artearen bidez euskal LGTBIQ+ kultura bultzatzeko helburua dute. Musika, kantua, antzerkia, gorputz adierazpena, marrazkia, umorea... denetarik biltzen du euskabaretak, betiere, heteroaraua etabertako sinesmenak arrakalatuz.

Komikia memoriari buruzko dokumentu historiko hunkigarria da, eta biktimen labirintoa zeharkatzen du, haien duintasunagatik, memoria berreskuratzeko eta amnesiari aurre egiteko. Kazetaritza-edukia duten eta iragana eta oraina trukatzen dituzten irudi koordinatu horiek bisualki txundigarriak dira.

Komiki honen orrialdeak Portugalen 1974ko apirilaren 25eko Iraultzaren aurreko eta ondorengo urteetan murgiltzen gaitu, José Novo, Estatuaren diktaduran Lisboako periferian hazi zen gaztearen bidez. Testigantzak eta fikzioa nahasten diren heinean musikak, liburuek, ideia klandestinoek eta askatasun nahiak bustitzen dituzte eleberria.

Komiki-kazetaritzaren ildoan aitzindaritzat jotzen da liburua: palestinarrek 1990eko urteetan bizi zuten egoera erretratatu zuen Joe Saccorenek eta orain, Julen Gabiriak komikia euskaratu eta Astiberri argitaletxeak plazaratu du.

Marjane Satrapi ilustratzaile irandarrak komikia honetan, Irango Iraultza islamikoa kontatzen du lehen pertsonan, garai hura bizi izan zuen haurraren begietatik, eta gero ere kontakizun autobiografikoarekin jarraitzen du, Europako ikasaldia, Iranera itzultzea eta abar deskribatuz.