GOMENDIOAK
Paco Roca eta Rodrigo Terrasa, Astiberri 2023
Paco Roca marrazkilaria, berriro, gerraosteko oihartzunetan murgiltzen da Rodrigo Terrasa kazetariarekin batera. El abismo del olvido historia bat da, zeinaren lotura nagusia hobi komunak diren, non gerraosteko frankismoaren biktimak, txakurrak bezala, lurperatzen zituzten. Ez dira tramaren protagonistak, baina obra honetan gertatzen den guztia, era batera edo bestera, horiekin lotuta dago. Horrela, erregimeneko hilketen biktimak, hildakoen gorpuak merezi duten errespetuarekin tratatzea nahi duten senideak, hiltzaileek ukatu zieten duintasuna ematen saiatu zen lurperatzailea, gorpuzkiak identifikatu eta memoria berreskuratzen saiatzen diren arkeologoak eta, binetaren beste aldetik, gertakari horien ondoren oraindik orrialdea pasatzen saiatzen den gizarte zatikatua ditugu.
1940ko irailaren 14an, Espainiako Gerra Zibila amaitu eta 532 egunera, erregimen frankistak José Celda fusilatu zuen beste 11 gizonekin batera, Paternako hilerriaren atzeko horman, Valentzian, eta haiekin batera hobi komun batean lurperatu zuten. Zazpi hamarkada baino gehiago geroago, eta bere iraganak zaildutako herrialde baten alde ilunean zeharbide luze bat egin ondoren, Pepica, Joseren alaba, aita hil zutenean 8 urte zituen laurogei urteko adineko emakume bat, azkenean bere gorpuzkinak aurkitu eta berreskuratzea lortu zuen, bere duintasuna berreskuratzeko.
Pepica Zeldako gudu pertsonalean, ahanzturaren aurka, erabakigarria izan zen Leoncio Badiaren papera, bere herriko hilerrian ehorzle gisa aspaldi lan egitera kondenatua izan zen errepublikano gaztea. Leonek, bizitzaren zentzuarekin eta unibertsoaren ordenarekin obsesionatuta zegoen gizonak, urteak eta urteak eman zituen gerrako errepresaliatuen alargunekin elkarlanean, gorpuak identifikatzeko, ahalik eta modu duinenean ehorzteko, hilobiak aurkitzeko eta hondakinen artean mezuak ezkutatzeko, egunen batean norbaitek handik atera ahal izango zituela sinetsita.
Paco Roca iraganera doa El abismo del olvido lanarekin, Rodrigo Terrasarekin batera (dokumentazio eta ideien ekarpen lan handia egiten du) Leoncioren eta Joseren benetako historia berreskuratzeko, Espainiako gatazkaren amaieraren ondoren modu basatian errepresaliatu zituzten milaka espainiarren adibidea. Baina, era berean, Pepica Zeldarekin batera doa bere labirinto urratzailean, bere oroimena gutxiestearekin obsesionatuta dagoen herrialde baten miseriak argitzen saiatzen dena.
