Ibrahima Balde Euskal Herrira ia kasualitatez iritsi den gazte ginearra da. Irungo Harrera Sareak lagundu bitartean ezagutu zuten elkar Amets Arzallusek eta berak. Konfiantza harremana eraikita, eta Ibrahimak gauzak kontatzeko duen moduak, poetikak, txundituta, bere istorioa kontatu eta liburu batean biltzeko proposamena egin zion Arzallusek.

Amatasunaren beste aldea erakutsiko digu gordin. Ilargia bezala, gehienetan alde onez hitz egiten baita, argitasunaz eta edertasunaz, baina apenas ilargiaren beste aldeaz, horren atsegina ez den horretaz. Paraleloan sorkuntza literarioaren gora beherak ere azalduko zaizkigu. Katixa Agirrek istorio tragiko horren bidez sorkuntzari buruzko hausnarketak egiten ditu, luzaroan gogoratzeko modukoak.

Slavoj Žižek filosofo esloveniarra zirtolari eta kementsu dator beste behin ere. Pan(dem)ic! zen jatorrizkoan, eta euskarazkoak gorde du izenburuko hitz-jokoa, izua izan baita pandemiarekin batera etorri denetako bat. Estilo arin eta bizian, koronabirusak bistan utzi digun munduaren analisi zorrotz bat egiten du saiakera labur honetan, eta, finean, galdera “sinple” bat: zer egin behar dugu orain, barbarismoa ezarri, ala komunismoa aldez edo moldez berrasmatu?

Euskal Herriko historia emakumeen bitartez. Kutsu literarioko azterlana da, artxibo lan zorrotzari jarraitu diona. Dibulgaziozko lana izanik, tonu hotzagoa estilo narratiboagoarekin nahasten da, kronika lirikarekin, zer kontatzen den arabera, irakurketa atsegina eginez. Horrela, zenbait emakumeren bizitza ezagutarazte hutsetik harago, historia kolektibo bat eraikitzeko oinarriak jartzen dituzte, Euskal Herriko iruditeria zimenduetatik eraberritzeko asmoz.

Ibrahima Balderen bizitzaren kronika da antzezlan hau, hark ahoz kontatua, Amets Arzallusek idatziz jasoa, Timberlake Wertenbaker antzerki-idazleak ingelesera itzuli eta Artedramak antzerkira egokitua. Sambou Diaby da protagonista, bera da Ibrahima Balde gorpuzten duen aktorea eta Mikel Kayek eta Eihara Irazustak pertsonaia bat baino gehiago jokatzen dituzte, Ander Lipusekin batera.

Alauda Ruiz de Azuak egituraz eta politikaz, intimitatetik hitz egiten du telesail honetan; muturrera eramaten ditu baimen sexualari buruzko galderak, ikuslea familia horretako beste kide bat balitz bezala interpelatuz. Erantzun zaileko galderak eta bidaia emozional bizia planteatzen dira, bidaia judiziala senidearen eskutik doalako. Drama familiarretik intriga judizialera pasatuz transitatzen diren lau kapitulu demoledoreetan, nabarmentzekoa da Nagore Aranbururen interpretazioa.

Ismael Alvarez politikariaren sexu jazarpena jasan zuen Nevenka Fernandezek, eta Espainian politikari bat horregatik salatu zuen lehen emakumea izan zen. Iciar Bollainek, Nevenkaren istorioa eraman du zinemara eta jazarpenean jarri du arreta baita inpunitatearen aurkako «ekintza politikoan» ere. Mireia Oriolek, Nevenkaren paperean, sexu-jazarpenak dakarren larritasuna, nahasmena, erruduntasuna eta higadura emozionala ondo transmititzea lortzen du.

Artearen bidez euskal LGTBIQ+ kultura bultzatzeko helburua dute. Musika, kantua, antzerkia, gorputz adierazpena, marrazkia, umorea... denetarik biltzen du euskabaretak, betiere, heteroaraua etabertako sinesmenak arrakalatuz.

Komikia memoriari buruzko dokumentu historiko hunkigarria da, eta biktimen labirintoa zeharkatzen du, haien duintasunagatik, memoria berreskuratzeko eta amnesiari aurre egiteko. Kazetaritza-edukia duten eta iragana eta oraina trukatzen dituzten irudi koordinatu horiek bisualki txundigarriak dira.

Komiki honen orrialdeak Portugalen 1974ko apirilaren 25eko Iraultzaren aurreko eta ondorengo urteetan murgiltzen gaitu, José Novo, Estatuaren diktaduran Lisboako periferian hazi zen gaztearen bidez. Testigantzak eta fikzioa nahasten diren heinean musikak, liburuek, ideia klandestinoek eta askatasun nahiak bustitzen dituzte eleberria.

Komiki-kazetaritzaren ildoan aitzindaritzat jotzen da liburua: palestinarrek 1990eko urteetan bizi zuten egoera erretratatu zuen Joe Saccorenek eta orain, Julen Gabiriak komikia euskaratu eta Astiberri argitaletxeak plazaratu du.

Marjane Satrapi ilustratzaile irandarrak komikia honetan, Irango Iraultza islamikoa kontatzen du lehen pertsonan, garai hura bizi izan zuen haurraren begietatik, eta gero ere kontakizun autobiografikoarekin jarraitzen du, Europako ikasaldia, Iranera itzultzea eta abar deskribatuz.