ERREPORTAJEAK

---

Argazkiak. FOKU

 

Hamabost urte eta bi krisi lazgarri iragan dira ordutik, baina egoera ez da hobetu. Krisi horietatik lehena hain justu subprime hipoteken porrotak eragin zuen. Banketxeek maileguen iturria itxi ostean, alokairuen negozioaren booma iritsi zen, prezioak izugarri igo ziren. Bigarren krisiak, koronabirusaren pandemiak eragindakoak, etxebizitza duin eta bizigarriak izatearen garrantzia erakutsi digu. Erreportaje honetan, etxebizitzaren egoera zein den aztertuko dugu. Horretarako, lehenik eta behin, egoera horren jatorria zein den azaltzeko gako batzuk emango ditugu, eta egungo egoeraren argazki bat egingo. Ondoren, egoera borrokatzeko gako batzuk emango ditugu.

 

Jabeen herria

Datuek ez dute zalantzarako tarterik uzten. Euskal Herrian alokairurako dugun kultura oso apala da Europako herrialde aurreratuenekin alderatuta. Europar Batasunean bataz beste % 30,1 alokairuan bizi da Eurostaten datuen arabera. “Zenbat eta errenta altuagoko herrialdea izan, etxez gehiago aldatzen da jendea” eta “alokairuan jende gehiago bizi” dela dio Karlos Renedok Hiritik At! Kooperatibako kideak eta EH Bilduren Bilboko Udaleko zinegotziak. Eurostaten arabera Alemanian % 50,9 bizi da alokairuan, % 45,8 Austrian eta % 40,8 Danimarkan.

Frantziar Estatuan herritarren % 35,3 dira alokairuan bizi direnak, Ipar Euskal Herrian berriz herritarren % 39 da alokairuan bizi dena Euskal Hirigune Elkargoaren bizilekuen behatokiaren arabera. Espainiar Estatuan biztanleen % 17 bizi da alokairuan INEren arabera. EAEn % 12 eta Nafarroa Garaian % 13 soilik.

Unai Fernandez de Betoño EH Bilduren Gasteizko zinegotziaren esanetan, “hemen jabe txiki asko dago. Gauza on bat du, zailagoa da putre funtsentzat pakete handiak erostea. Alde txarra da, denok dugula pentsamendu espekulatzailea. El país de propietarios.”

 

«Euskal Herrian alokairurako dugun kultura oso apala da Europako herrialde aurreratuenekin alderatuta»

 

Jose Luis Arrese, Etxebizitza ministro frankistak 1957an esan zuenari egiten dio erreferentzia Betoñok: “queremos un país de propietarios, no de proletarios” esan zuen hark. Renedoren ustez, gure jendartean jabetzak duen prestigioa ulertzeko, eta kontrara, alokairuan bizitzeak duen mespretxua konprenitzeko inflexio puntua izan zen frankismoan gertatutakoa. Garai batean Estatuak ez zeukan interesik etxebizitzaren aferan, bere esanetan, “autoeraikuntza sustatzen zen, migrazioa iritsi eta ‘txabolismo’ gisa ezagutzen den fenomenoa zabaldu zen arte.” Hurrengo fase batean enpresak hasi ziren langileentzat etxebizitzak eraikitzen, lantegien ondoan. “Langileari etxea ematen zitzaion, baina trukean soldatatik zati bat kentzen zitzaion.”

Frankismoaren hasieran etxebizitza parke publiko erraldoiak egin zituzten, Hego Euskal Herrian azkena Bilboko Otxarkoaga auzoaren eraikuntza izan zen: 3.700 etxebizitza. Bi helburu zituzten ekimen horiek: batetik txabolen fenomenoarekin amaitzea eta langileei etxebizitza duina eskaintzea eta, bestetik, eraikuntza sektorea sustatuz langileei lana ematea.

Aldiz, 60ko hamarkadan promotore pribatuak agertzen hasi ziren. Frankismoak ikusi zuen etxebizitza sektorean enpresa pribatuak sartu zitezkeela eta Estatua ekuaziotik irten zen. “Hortik etorri ziren pelotazo urbanistikoak eta 70eko hamarkada hondagarria” Joxe Abaurrea EH Bilduren Iruñeko zinegotziaren arabera.

 

«Frankismoaren hasieran etxebizitza parke publiko erraldoiak egin zituzten, Hego Euskal Herrian azkena Bilboko Otxarkoaga auzoaren eraikuntza izan zen»

 

Langile pobre horiei etxebizitza eskuratzeko aukera ematen hasi ziren, 40 urterako maileguak eskainita, ofentsiba ideologiko oso batekin batera: “prekarietatean bizita ere, gutxienez erosi etxe bat, gutxieneko segurtasuna izateko.” Ondoren etorri den guztia, horren garapena izan da: etxebizitza eskubide izan beharrean, enpresa pribatuen espekulaziorako eta negoziorako bitarteko bilakatu da, eta sektore ekonomiko oso garrantzitsua da gaur egun. Etxebizitza baten hipotekaren hileroko kuota, alokairuaren prezioa baino dezente merkeagoa bilakatu den Estatu batean, “alokatzea dirua botatzea da” markoa bilakatu da logika komuna.

Azken urteetan, putre funtsen praktika espekulatzaileak iritsi dira Euskal Herrira. Betoñok argi azaltzen du nola jokatzen duten: “Adreiluaren burbuilan espekulazio mota bat egon zen, promotoreena; estrategia asko eraikitzea eta saltzea zen. Orain, putre funtsak, alokairuaren merkatuan espekulatzen saiatzen dira. Pakete handiak erosten dituzte, balioa handitzen diete (eta horrela, bertan bizi den jendea botaz) eta ondoren saldu egiten dituzte.”

Xebax Christy Alda mugimenduko kidearen ustez, Lapurdin, Behe Nafarroan eta Zuberoan Frantziar Estatuan baino “jabetza kultura handiagoa dago”. “Lurralde erakargarria da eta jende askok etorri nahi du bizitera edo oporretara. Proportzionalki Behe Nafarroan eta Zuberoan ere bigarren etxebizitza asko daude.” Aldako kidearen esanetan, luzaz, indar publikoak ez du kudeatu etxebizitzaren auzia. “Ez du lur erreserbarik egin bere proiektuak antolatzeko. Lurrak emeki emeki galdu ditugu. Laborantza aktibitatea ere lanjerean da.”

Planifikazio falta horren ondorioz, hirigintza planetan sobera espazio erabili da etxebizitzak egiteko, bere esanetan. “Hegoaldean dentsitate handiko herriak dira. Hemen, aldiz, eraikin kolektibo gutxi eta familia bakarreko etxebizitza asko daude. Lur gutxi dago eta tentsio handia eragiten du horrek. Lurra biziki kario saltzen da.”

 

Argazkia. ALDA

 

Alde herri honetatik?

Lif taldearen kantua gogora ekarriz, etxebizitzak duen prezioa izanda, herritik alde egitea al da aukera bakarra? Donostian, esate baterako, ohiko fenomeno bilakatu da hori, norbera jaiotako auzoan bizi nahi izateari “eskisitoa” dela iritzi baitio Eneko Goia alkateak.

Idealista atariak 2023ko irailean emandako datuen arabera, Gipuzkoako hiriburua Espainiar Estatuko garestiena da. 5.326 €/m²-koa da salmenta prezioa, iaz baino % 3,6 garestiagoa. Bartzelona eta Madril ditu atzetik, 1.000 €/m² inguru gutxiagorekin. Bilbon, 3.164 €/m² prezioa du etxebizitzak, 2.682 €/m² Iruñean eta 2.535 €/m² Gasteizen.

Herrialdeka, Hego Euskal Herriko lauak Espainiar Estatuko garestienetakoak dira: Gipuzkoan 3.490 €/m², Bizkaian 2.738 €/m², Araban 2.266 €/m² eta Nafarroa Garaian 1.663 €/m².

 

«Putre funtsak alokairuaren merkatuan espekulatzen saiatzen dira. Pakete handiak erosten dituzte, balioa handitzen diete (eta horrela, bertan bizi den jendea botaz) eta ondoren saldu egiten dituzte»

 

Ipar Euskal Herrian egoera ez da samurragoa, ez bada larriagoa. Alda mugimenduaren arabera, hiru herrialdeetako bataz besteko prezioa 4.250 €/m²-koa da. Baina, Miarritzen eta Donibane Lohitzunen 7.000 €/m² prezioa gainditzen zuen 2018an. Ondorioz, “tokiko biztanleen % 1 baino gutiagorentzat da eskuragarri” mugimenduaren esanetan.

Alokairuen prezioa ere garestitu egin da azken urteetan. Donostian azken urtean % 11,4 garestitu da, 17 €/m²-ra iristeraino pasa den abuztuan. Bilbon 13,1 €/m², iaz baino %4,6 garestiagoa, Gasteizen, 11,1 €/m² eta Iruñean 10,4 €/m². Herrialdeka, Gipuzkoa da garestiena, 15,1 €/m² (% 9ko igoerarekin), Bizkaian 12,6 €/m² (+% 5), Araban 10,9 €/m² (+% 5,7) eta Nafarroa Garaian 9,7 €/m² (+% 2,7). Ipar Euskal Herriko kostaldean, alokairuaren prezioa bataz beste 725 €koa da.

Merkatuak inposatu dituen prezio horiekin, etxebizitza eskubidea bermatzeko estatu politika sendoak ezinbestekoak dira. “Egun dagoen alokairu eskaintza apalarekin, ezinezkoa da egoera honi buelta ematea, etxebizitza publikoen eskaintza biderkatu gabe” Abaurrearen ustez. Etxebizitzen % 30 gutxienez publikoa izatea lortu beharko genuke hurrengo urteetan.

 

Etxebizitza, Estatu auzia

Karlos Renedoren hitzetan, “etxebizitza afera Estatu afera da”. Esaten du ezkerretik sustatu beharko genukeen eredua parke publikoaren sustapena dela. Etxebizitza eskubide gisa onartuta dago II. Mundu Gerraz geroztik, eta orain eskubide subjektibo gisa ere onartzen hasia da. Hau da, norbanakoaren egoera sozioekonomikoa edozein izanda ere, Estatuak etxebizitza bat bermatu behar die herritar guztiei. Hala dago jasota Espainiar Estatuan lege berrian eta baita EAEko zein Nafarroa Garaiko etxebizitza legeetan ere. Eta edozein kasutan, inork ez luke bere soldataren % 30 baino gehiago bideratu behar etxebizitza ordaintzera (gastu finkoak barne). [Ikusi dosier honetako infografia, soldataren erdia baino gehiago etxebizitza gastuak ordaintzera bideratzen duten biztanleen ehunekoa Europan].

Estatu auzia izanda, burujabetza auzia ere bada. Espainiar Estatuan etxebizitza politiken zati handiena autonomia erkidegoen eta udalen eskuetan dago. Frantziar Estatuan, berriz, Euskal Hirigune Elkargoak baditu eskumen batzuk etxebizitzaren auzian. Aldiz, ez batean ez bestean, ez ditugu etxebizitza politika publikoak bere osotasunean garatzeko eskumen guztiak. Esate baterako, lurzoruaren legeak, hipoteken legeak, kode zibilak, alokairuen legeak edo jabetza horizontalaren legeak ere eragiten die etxebizitza politikei. “Etxebizitza politika letra larriz egiteko estatu bat izan behar da, eskumenen aldetik eta diru aldetik” Renedoren hitzetan.

“Jarduera lerro nagusi bat etxebizitzen eraikuntza eta kontrol prozesu osoan parte hartze publikoa ahal bezain beste handitzea” izan behar da Abaurrearen esanetan. Nahiz eta konpetentzia osoak ez izan, egun ditugun tresnek norabide horretan lan egiteko aukera handiak ematen dituzte, haren arabera. Renedo bat dator baieztapenarekin: Espainiar Estatuko Etxebizitza Lege berriak merkatuaren interbentzioan eskua sartzeko bataila ideologikoa emateko aukera handiak ematen ditu. Eta Unai Fernandez de Betoñoren ustez, EAEko legeak ere aukera ederrak eskaintzen ditu. “Egitea falta da.”

 

Zer egin? Etxebizitza parke publikoa handitzeko bideak

Euskal Autonomia Erkidegoan 100 biztanleko 1,4 etxebizitza publiko dago. Nafarroa Garaian, ostera, 100 biztanleko 0,3 etxebizitza publiko dago. Espainiako Etxebizitzaren eta Lurraren Behategiaren datuak dira. Europar Batasunean, bataz besteko eskaintza 100 biztanleko 4 etxebizitzakoa da. Buruan daude Herbehereak (12), Austria (10), Danimarka (9,5), Suedia (8) eta Frantziar Estatua daude buruan (7,5). Espainiar Estatuan bataz beste 0,5.

Ipar Euskal Herrian, Frantziar Estatuko lege batek 3.500 biztanle baino gehiagoko herriei inposatzen die etxebizitzen % 25 soziala izatea. “Inork ez du betetzen, Baionak izan ezik” Christyren arabera. 10 eskaerarentzat etxebizitza bakarra dago. “Egoera larria da. Frantziar Estatuan etxebizitza soziala lortu ezinda urte bat zain egonda, Estatuari eskaria egin diezaiokezu. Hemen hiru urte dira pasatzen dira lortzerako.” AirBnB eta antzeko plataformen eragin kaltegarrien ondorioz, etxebizitza sozialen eskaria hazi egin da Aldako kidearen esanetan, baina aldiz, estatuak baliabideak murriztu ditu etxebizitza sozialentzat.

Euskal Autonomia Erkidegoan 60.000 lagun daude alokairu sozialeko etxea eskatzen eta 25.000 daude eskainita Bizigune programa edo antzekoen bidez, Betoñoren arabera. “EAEko Etxebizitza Legeak duen arazoetako bat da, eskubide subjektiboa aitortzen duela, baina ezin bada etxebizitza baten eskaintza bermatu, prestazio bat ematea ahalbidetzen duela”. Hau da, Eusko Jaurlaritzak, etxebizitza publikoen parkea handitu beharrean, nahiago izan du 300 €ko prestazioak ematea eta kito, nahiz eta Legeak bestelako aukerak ematen dizkion.

 

«Lur gutxi dago eta tentsio handia eragiten du horrek. Lurra biziki kario saltzen da»

 

Horren adibide grafikoa Karlos Renedok eman du: Bilbon 4.000 udal etxebizitza daude. EAEn ratio handiena biztanleko. Baina Otxarkoagan 3.700 bazeuden jada duela 60 urte. “Frankismoaren obren errentetatik bizi gara.”

Betoñoren ustez etxebizitza parke publikoa handitzeko hainbat lerro jorratu daitezke. Lehena, tanteoaren eta atzera eskuratzearen mekanismoa da. Administrazioak lehentasunez eskubidea du norbaitek babes ofizialeko etxebizitza bat saldu nahi duenean, hori erosteko. “Orain arte, norbaitek babes ofizialeko etxebizitza bat saltzeko baimena eskatu dionean Jaurlaritzari, beti baimena eman du, etxebizitza salerosten utziz.” Mekanismo interesgarria da tanteoa eta atzera eskuratzea Betoñoren esanetan, prezioa legez mugatuta dagoelako eta horrek espekulazioa alboratzen duelako. “Hau planifikatu egin daiteke. EAEn urtero babes ofizialeko 900 etxe salerosten dira. Urtean zenbat erosi planifikatu daiteke eta horiek alokairu sozialeko merkatura eraman.”

Bigarrena, pisu turistikoei mugak jartzea. “Alokairu normala jan egiten dute pisu turistikoek. Etekin handiagoa ematen dute epe labur batean.” Pisu mota horiek lehen solairuetara mugatzea izan daiteke neurri bat, Bilbok iragarri duen bezala eta Donostian 2021 arte egiten zen bezala. Markel Ormazabal Donostiako EH Bilduko ziengotziak dioenez, “Donostiak HAPOn zuen arautua, hain zuzen, lehen solairura mugatzea etxebizitza turistikoak. 2021ean araua aldatu zuten eta ordutik lehen solairutik gora ere jarri daiteke erabilera turistikoko etxebizitza (ETE) bat.” Bilbok araua egin zuenean esan zuen Donostia hartu zuela eredu gisa, baina 2019ko HAPO arauan oinarritu zen eta ez orain indarrean dagoenean. “Alfonbra gorria jarri die ETEei. Baina arazoa lehertu egin da eta orain urte beteko moratoria ezarri dute lizentzia berririk ez emateko.”

 

«Egun dagoen alokairu eskaintza apalarekin, ezinezkoa da egoera honi buelta ematea, etxebizitza publikoen eskaintza biderkatu gabe»

 

Beste bide bat hirigintza izan daiteke Betoñoren arabera, eraiki ere egin beharko delako. Auzo berri bat planifikatzen denean, Lurzoruaren Legeak eskatzen du zati bat babes publikokoa izan dadila. Auzoa berria bada, % 75a izan behar da “baina ez du esaten etxe horiek nola merkaturatuko diren: saldu egingo diren edo alokatu. Gure ustez, hirigintzak esan beharko luke ze kopuru alokatu behar den (erdia adibidez). Nafarroan, 2022ko Etxebizitza Legean adibidez, hori zehaztu dute jada eta Espainiakoan ere ezarri da. Hori da EAJk errekurrituko duen kontuetako bat.”

Nafarroa Garaira begiratuta, 2022an onartu da Etxebizitza Lege berria. Joxe Abaurrearen esanetan, babes ofizialeko 56.000 etxebizitzen erdia deskalifikatu da azken 35 urteetan. Azken bi urteetan eraiki den babes ofizialeko etxebizitza bakoitzeko, hiru merkatu librera pasatu dira. Egoera horri aurre egiteko tanteoaren eta atzera eskuratzearen mekanismoa ahalbidetzen du lege nafarrak ere. Beste bide bat, erabilera desjabetzea deitua izan daiteke. “Titulartasunaren desjabetzea baino hobe da mekanismo hau” Abaurrearen ustez. “Desjabetzeetan prezioak merkatuaren antzekoak dira eta beraz oso garestia izaten da. Aldiz, erabilera desjabetzea juridikoki justifikatzeko errazagoa da eta eragina berbera da, alokairu publikoaren poltsan sartu dezakezulako etxe hori.”

Ipar Euskal Herrian ere badira etxebizitza parke publikoa handitzeko neurriak. Lehena desjabetzearena izango litzateke. “Jabe batek ez badu erabiltzen hiriguneko eremuan den etxebizitza, egoitza edo lur eremu bat, Herriko Etxeak jabeari galdegiten ahal dio berriz plantan eman dezan edo berriz erabil dezan.” Jabeak ez balu erantzungo “arrazoizko” epe batean, Herriko Etxeak bereganatu egingo luke. Bigarren aukera, jaberik gabeko ondasunak eskuratzea da. Oinordekotza edo beste kasu batzuetan ondasun batzuk jabe identifikaturik gabe geratzen dira. “Biziki segitua den prozedura bati esker, ontasun guzi horiek bilakatzen ahal dira Herriko Etxearen edo Hirigune Elkargoaren etxebizitza.” Hartarako, ondasun horien zerrenda bat egitea eta beharrezkoak diren prozedurak abiatzea proposatzen du Aldak.

 

Argazkia. FOKU

 

Alokairuaren merkatua handitzeko bestelako ekimenak eta konpentsazio araudia

Alokairuaren merkatua hazteko beste bidea etxebizitza hutsak merkatura ateratzea da. 115.742 etxe huts daude Euskal Herrian Haritik Hirira taldearen arabera. “Etxe hutsek ez dute beren funtzioa betetzen. Azenarioa eta makila behar dira” Betoñoren ustez. “Azenarioa izan daitezke Bizigune programa edo hobari fiskalak izatea etxea alokairuan jartzeagatik.” Makila 2015eko Etxebizitza Legea aplikatzea izango litzateke. “Lege oso ona daukagu baina ez dute bete nahi.” Etxe hutsen dekretuaren arabera kanon bat jarri daiteke: “norbaitek eginahalak egiten baditu etxea hutsik mantentzeko, metro karratuko kanon bat jar daiteke. Hain zuzen, 10 €; 70 metro karratuko etxe batean, 700 euro urtean.” Helburua ez da dirua biltzea, etxebizitza merkatura ateratzea baizik. Baina, “EAE osoan oraindik ez da deklaratu etxe huts bat bakarra ere.”

Abaurrearen esanetan, etxebizitza hutsen definizioak hainbat arazo juridiko eragiten ditu Nafarroa Garaian. “Bigarren etxebizitzak ahaztu dituzten eta hirugarren etxebizitzei ekiten dien formulazio baten alde egin da hemen.” Horren ondorioz, etxebizitza hutsen errolda asko murrizten da (Iruñerrian 5.000 daudela kalkulatzen da baina erroldan 550 bakarrik jasotzen dira). “Lanean hasteko kopuru on bat da, ondoren bide horretan sakontzen jarraitzeko.”

Ipar Euskal Herriko azken urteetako borroka biziki interesgarria da arlo honetan, eta konpentsazio arauaren bidez garaipen bilakatu da. Xebax Christyk azaldu duenez, azken urteetan Lapurdin, Behe Nafarroan eta Zuberoan 12.000 etxebizitza galdu ziren, AirBnB eta antzeko plataformen erruz. “Parisen, Bordelen, Lyonen eta antzeko hirietan jarritako mugen ondorioz, estrategia aldatu zuten eta kostaldeko herri txikietan eta landa eremuetan jarri zuten fokoa.”

 

«Ez ditugu etxebizitza politika publikoak beren osotasunean garatzeko eskumen guztiak»

 

Gauzak horrela, etxeak urte osoan alokatzearen aldeko kanpainari ekin zion Aldak, Euskal Hirigune Elkargoan konpentsazio araudiak onartzeko aukera ireki zenez. Arau horri esker, 2023ko martxoaren 1az geroztik ez da baimenik eman etxebizitza bat negozio bilakatzeko, araudiak eskatzen duenarekin, asko zaildu baita aukera hori. Helburua, aurreikuspenen arabera 4.000 bizitegi berreskuratzea izango da, “hemorragia moztuz.”

Zer dio konpentsazio araudiak? Bizitegi bat urte osoan turismorako baliatzen bada, etxebizitza izateari uzten dio eta negozio bilakatzen da. Horren truke, jabeari bizitegia ez den lokal bat (bulego bat, lokal komertzial bat), bizitegi bilakatzeko eskatzen zaio. Konpentsatzen den etxebizitza hiri berean eskaini beharko du, antzeko ezaugarriekin, eta lokala ezingo da kalera ematen duen beheko pisuetan ezarri (komertzioak babesteko). Beren etxebizitza nagusia 120 egun baino gehiagoz alokatzen dutenei edo bigarren etxebizitza aldi baterako alokairuan eskaintzen dutenei ezartzen zaie. “Baldintza horiek asko zailtzen dute etxeak turismorako alokatzea” Christyren esanetan. Gehienez hiru urteko epean, etxebizitza turistiko guztiek eskatu beharko dute baimena berritzea eta konpentsazio araudia aplikatuko zaie.

Aldak, mobilizazio sozial handia eta presio lan handia egiteaz gain, Euskal Hirigune Elkargoan aholkularitza ere eman du araudiaren garapenean, beste hiri batzuetan aplikatutako neurriak gomendatuz, “indar handiko araudia” izateko. Christyren esanetan, helburua da etxebizitza urte osoan alokatzeko izatea edo norbaitek bizitzeko erostea. Garaipen soziala eta ekologikoa da. Etxebizitzak errekuperatzen dira eraiki beharrik gabe, lurra artifizializatu gabe...”.

Hurrengo urratsa, Euskal Hirigune Elkargoan behatoki bat sortzea izango da. Neurria ez betetzeak, 50.000 €-ko isuna dakar eta jabea urte osoan alokatzera behartzen du. “Isunekin lortutako dirua, behatoki horren lanpostuak mantentzeko baliatuko da. Iruzurrak atxeman dituzte jada.”

 

Alokairuaren prezioa topatzea

Lehenago aipatu bezala, inork ez luke bere soldataren % 30 baino gehiago bideratu behar etxebizitzaren gastuetara Europako hainbat organismoaren eta Epainiako Etxebizitza Legearen arabera. Espainiar Estatuan alokairuan bizi diren herritarren % 26,2k soldataren erdia baino gehiago bideratzen du etxebizitza ordaintzera. Frantziar Estatuan herritarren % 8,6k.

Espainiar Estatuan Etxebizitza Legeak horretarako bidea ireki du. Eremu tentsionatuen izendapenen bidez, alokairuen prezioak topatzeko aukera egongo da. Euskal Herrian, EH Bilduren ekimenez, hainbat udal hasi dira jada euren hiriak edo herriak eremu tentsionatu izendatzeko prozedurak martxan jartzen. Frantziar Estatuan neurri hori jada aplikatzen da.Ipar Euskal Herrian 24 udalerri eremu tentsionatu gisa izendatuta daude honezkero. Horietan, alokairuaren prezioa igotzea debekatua dago. Salbuespen batzuk badira, baina emendatzeak ezin du gainditu Alokairuen erreferentziazko indizea (aurten % 3,5ekoa da).

Neurri horrek, alta, etxebizitza parke zaharrari bakarrik eragiten dio Christyren esanetan. “Etxebizitza berrietan berriz ez da araurik eta merkatuaren arabera ezartzen dira prezioak. Eskuraezinak dira.”

 

«Administrazioak lehentasunez eskubidea du norbaitek babes ofizialeko etxebizitza bat saldu nahi duenean, hori erosteko»

 

2021ean Aldak aldarrikatu zuen estatuak metro karratuko prezio muga bat finkatu beharko lukeela. Parisen, Lillen, Bordelen, Grenoblen, Lyonen eta Montpellierren alokairuak mugatzeko antzeko neurriak hartu dira. Euskal Hirigune Elkargoak eta prefetak eskaria sustengatu zuten eta Ministroak esan zuen babestuko zuela. 2023ko urrian atera da dekretua eta eremu tentsionatuan aplikatuko da. 2024n beste dekretu batean ezarriko da zein den topea.

Espainiar Estatuan, eremu tentsionatuak izendatzeko bi baldintza bete beharko dira: lehena, etxebizitza gastuak soldataren % 30 baino gehiagokoa izatea. Bigarrena, azken bost urteetan etxebizitzaren prezioa tokiko KPIa baino % 5 gehiago haztea. Eremu horiek hiru urterako izendatuko dira, ondoren urtero berritzeko aukerarekin. Merkatuak eboluzionatu ahala, indize berriak sortzeko aukera irekita uzten du legeak. Behin eremua izendatuta, desoreka horiek zuzentzeko planak osatu beharko dira.

Alokairuen prezioa mugatzeko, berriz, INEk 2023 urtea amaitu aurretik prezioak eta alokairuen gorabeherak neurtuko dituen indize bat sortu behar du (aldizkari hau editatu den unean, oraindik zehaztu gabe dago). Indize hori jabe handiei (10 etxebizitzatik gora, 5era jaisteko aukerarekin) eta 1.500  m² baino gehiagoko egoitza erabilera duten jabegoei aplikatuko zaie. Bitartean, 2024rako % 3ko muga finkatu du espainiar legeak.

 

«Helburua da etxebizitza urte osoan alokatzeko izatea edo norbaitek bizitzeko erostea. Garaipen soziala eta ekologikoa da»

 

“Horrek merkatu osoan du eragina”, dio Christyk. “Negozioaren modeloa aldatzen du alokairuak muga bat duela jakiteak.” Eta hori izango da azken batean erreportaje honetan jasotako ekimenen xedea: etxebizitza parke publikoa handituz eta merkatuan prezioak mugatuz, negozio ereduan eragin eta prezioak beheratzea, azken xedea etxebizitza eskubide subjektiboa bermatzea izanik.

Hainbat jabe kexatu dira honezkero, apokalipsia iragarriz. Haien esanetan, neurri horiek jabeak etxebizitzak merkatutik ateratzera bultzatuko dituzte, eskaintza txikituz eta beraz prezioak areagotuz. Unai Fernandez de Betoñoren esanetan, inoiz ez dute esaten zer azterlanetan oinarritzen diren eta aztertzen hasita, gehienak higiezinen agentzienak dira. “Azterlan objetibo bakarra Katalunian egindakoa da. Prezioak % 3 jeitsi ziren eta eskaintza % 7 igo zen.”