SINADURAK

Argazkia: Patrulla Aguila - Madrid 12 de octubre de 2009 - Día de la Hispanidad Desfile aéreo

Duela hogeita hamar bat urte, nahiko zabalduta zegoen nazionalismoa krisi-garaietan indar zitekeen ez ohiko fenomenoa zelako ideia. Horren aurrean, Billig-ek argudiatu zuen gerra, krisi ekonomiko edo natura-hondamendi batek naziokidetza-sentimenduaren pasiozko espresioen agerpena eragiteko, beharrezkoa zela egonkortasunezko garaietan ere naziokontzientzia elikatzea herritarren eguneroko bizitzan. Nazionalismo banalaren kontzeptuak, beraz, gure eguneroko bizitzan presente dauden forma diskurtsibo subliminalei egiten die erreferentzia.

Ideia honako hau litzateke: ezarritako nazio-estatuetan, oharkabean geratu ohi den nazionalismo-mota bat dago, hainbat erritual eta praktikatan jasotzen dena, eta herritarrei etengabe gogorarazten diena nazio-kontzientzia bat, itxura natural eta objektiboa emanez nazio horri.

Adibiderik paradigmatikoena ez litzateke izango politikari edo manifestari batek «Viva España» edo «Gora Euskal Herria Askatuta» oihukatzen duen bitartean astintzen duen bandera, baizik eta eraikin publiko batean zintzilikatuta dagoena, oharkabean. Halaber, mapak oso tresna eraginkorrak dira nazioa eta haren lurraldea modu bisualean imajinatzeko eta bestelakoak izan litezkeen muga batzuei itxura objektiboa emateko.

Sinbologiaren eta kartografiaren erabileraz gain, hizkuntzapraktika jakin batzuez ere ari gara, politika instituzionalean eta komunikabideetan ohikoak izanik deixiak (adibidez, «herrialde hau» edo «gure kultura») eta elipsiak (adibidez, «Errepublika» edo «Presidentea» esatea, Frantziako Errepublikaz edo Espainiako gobernuburuaz ari garela zehaztu gabe, hartzaileak ulertuko duelakoan). Arrakasta izanez gero, praktika diskurtsibo horiek herritarren artean ere zabalduko lirateke.

Abertzaleoi nazionalismo banalaren kontzeptua interesgarria suertatzen zaigu Espainiako eta Frantziako estatuek gure herria zatitu eta asimilatzeko erabiltzen dituzten tresnak hobeto ezagutzeko. Izan ere, estaturik gabeko nazionalismoek une eta gune banalak izan ditzaketen arren, estatudun nazionalismoek askoz ere tresna gehiago dituzte diskurtso subliminal hori hedatzeko eta euskal herritarron erreferentziazko marko mentalak espainiartzeko edo frantsesteko.

Nola gauzatzen da hori? Bada, eskolan bertan hasten den prozesua da. Irakurtzen eta idazten ikasi eta, handik gutxira, geografia eta historia ikasten hasten gara ‘Inguru’ edota ‘Gizarte’ deitzen diegun irakasgaien bidez, eta sarritan estatuaren ikuspuntuan ardaztutako ikasmaterialez lagunduta. Estatuaren ikuspuntuan ardaztuta diot, zeren eta multinazionalek banatutako testuliburuetan (euskaratuta egonik ere) ez baitago apenas Euskal Herriaren arrastorik ez mapetan, ez azalpenetan. Aitzitik, azalpenok Espainia edo Frantzia aurkezten dute analisi sozial eta historiko arrazionalerako marko natural eta eztabaidaezin gisa.

«Abertzaleoi nazionalismo banalaren kontzeptua interesgarria suertatzen zaigu Espainiako eta Frantziako estatuek gure herria zatitu eta asimilatzeko erabiltzen dituzten tresnak hobeto ezagutzeko»

 

Euskal lurraldeei buruzko informazioa jasotzen duten orrialdeak eskasak eta osagarriak izateak bidea irekitzen dio euskal nortasunaren interpretazio erregionalistari ikasleen irudimenean, Euskal Herriari berezko izaera aitortu beharrean. Hori gutxi balitz bezala, Ipar Euskal Herriko eskola publikoen kasuan, legez derrigorrezkoa da bandera frantziarra eskegita izatea eraikinaren aurrealdean. Aurrera egin ahala, curriculumari darion kutsu horrek ez du atzera egiten.

Esate baterako (Hego Euskal Herrian zentratuko naiz hemendik aurrera), selektibitatea prestatzeko bidean, Batxilergoko ikasleek zenbaitetan Espainiako estatuko mapa fisikoa izaten dute ikasgela barruan, laguntza moduan. Era berean, testuliburuan azalduta ikusten duten ‘nazionalismo’ bakarra ‘euskal nazionalismoa’ da, nazionalismo espainiarra ez omen delako ikasi beharreko ‘nazionalismo’ bat, baizik eta ezagutza ofiziala eta arnas dezakegun sen ona; hots, zerbait ustez objektiboa, naturala, subliminala, nonahikoa eta aldi berean ikusezina… Banala

Hezkuntzaz eta testuliburuez harago, bestelako masa-hedabideak ere funtsezkoak dira. Telebistak, irratiak, prentsak, sare sozialek… Guztiek zabaltzen dute nazionalismo banala, eta ez soilik politikarien diskurtsoa erreproduzitzen dutelako. Adibidez, zientzialariengandik informazioa jasotzen dugunean (adibidez, meteorologoengandik), berdin-berdin ager dakiguke Espainiaren mapa gure pantailetan, nahiz eta marraztutako mugak zientifikoki objektiboak ez izan, inondik inora ere. A

isialdiaren alorrean, Ekain Rojo Labaienek aztertuta dauzka futbolaren proiekzio mediatikoan agertzen diren diskurtsoak. ‘La Roja’ren arrakasta azkenengo bi hamarkadetan oso propaganda eraginkorra izan da espainiarzaletasunaren alde. Izan ere, kirol-arloko kazetariek oso ohituta gauzkate estilo honetako esaldietara: «toda España defendiendo en el área»; «tenemos que empatar como sea», etab.

Zelaian dauden hamaika jokalari horiek gu ordezkatzen gaituztela sinetsita bagaude (hori sinetsarazi digutelako), psikologikoki onuragarria izango da guretzat talde hori gailentzea norgehiagokan, unea heldutakoan «campeones del mundo» sentituko garelako eta zirrara hori milioika pertsonarekin partekatuko dugulako. Halaber, ‘reality show’ direlakoetan (MasterChef, La Voz edo La isla de las tentaciones ditut gogoan) pantailen beste aldean nazio oso bat dagoen ilusioa sortzen da, ohikoa baita partehartzaileek, aurkezleek, ‘coach’ek edo tertulialariek audientzia nazioarekin parekatzea: «gracias por dar a toda España la oportunidad de escuchar tu voz»; «delante de toda España…

«Asimilazioaren arriskuaren aurrean, komeni da abertzale edo euskaltzaleok tresna kontzeptualak eskura izatea eguneroko bizitzako espainolismoaz edo frantziarkeriaz kontziente izateko eta horri buelta ematen saiatzeko»

 

Qué vergüenza (bikotekideak tentatzaile bati musu ematea)». Mediaset, Atresmedia eta RTVEren ohiko audientzia-kuotak ikusita, eta kontuan hartuta EiTB ere ez dagoela antzeko praktiketatik guztiz libre, Urtzi Urkizu Berria egunkariko kazetariak «Herria (des)egiten duten lehiaketak» izeneko iritzi-artikuluan agerian utzi zuen bezala, arrazoiak ditugu pentsatzeko euskal herritar ugari horrelako adierazpenetara ohituta daudela.

Mezu horietara ohituta egoteak ez du esan nahi den-denok ‘mikroespainolismo’ horiek modu akritikoan barneratzen ditugunik, ezta denontzat ikusezinak eta subliminalak direnik ere. Herritarrok modu ezberdinetan elkarreragin dezakegu nazionalismo banalarekin. Ildo horretan, litekeena da jende askorentzat adierazpen horiek oharkabean gelditzea eta eurek ere diskurtso hori erreproduzitzea, eta ‘gune gogor’ abertzale batek, aldiz, mezu horien aurrean erreakzionatzea (segundo batez bada ere) euren buruari gogorarazteko irakurritakoa edo entzundakoa ez datorrela bat euskal naziokidetzasentimenduarekin. Nolanahi ere, estatuen nazionalismo banalaren arrakasta ukaezina da gurean.

Horregatik, asimilazioaren arriskuaren aurrean, komeni da abertzale edo euskaltzaleok tresna kontzeptualak eskura izatea eguneroko bizitzako espainolismoaz edo frantziarkeriaz kontziente izateko eta horri buelta ematen saiatzeko, izan seme-alabek jasotzen duten hezkuntzaren gabeziak osatuz, izan ikusentzunezkoak modu kritikoan kontsumituz, izan senide, lagun eta ezagunekin ditugun elkarrizketetan marko mental arrotzetatik ihes eginez.

Espainolismoaren edo frantziarkeriaren ez normalizazioarekin batera, jakina, Euskal Herria ardatz nagusi duten diskurtso eta ikurren gizarteratzeari ekin behar diogu geure hedabideetan, geure hezkuntza-sistemako eskolasare ezberdinetan, geure jai herrikoietan, geure elkarrizketetan… Horixe da bidea.